تنوع ژنتیکی لاین های اینبرد نوترکیب گندم از نظر خصوصیات ریشه و صفات زراعی در شرایط عادی و تنش کم آبی

تنش کم آبی به عنوان مهم ترین تنش غیر زیستی، نقش مهمی در کاهش تولید محصول گیاهان زراعی در نواحی خشک و نیمه خشک جهان دارد و اصلاح برای تحمل به خشکی از کارآمدترین راه ها برای جلوگیری از کاهش عملکرد در شرایط خشک است. به منظور بررسی اثر تنش خشکی، 65 لاین اینبرد نوترکیب گندم حاصل از رقم آمریکایی yecoro roja (پرمحصول، پاکوتاه و زودرس) به عنوان والد پدری و لاین ایرانی no.49 ( با عملکرد متوسط، پابلند و دیررس) به عنوان والد مادری، آزمایشی با استفاده از طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با دو تکرار به اجرا درآمد. به منظور تثبیت خطای نوع اول از تجزیه واریانس چند متغیره استفاده گردید و وجود اختلاف بین لاین ها، سطوح مختلف آبیاری و اثر متقابل لاین در شرایط از نظر حداقل یک صفت اثبات گردید. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت بین تیمارهای تنش آبی برای عملکرد دانه، ارتفاع بوته، طول پدانکل، تعداد دانه در سنبله، عملکرد کاه، وزن هزار دانه، طول ریشه و حجم ریشه در سطح احتمال 5% و برای وزن ریشه در سطح احتمال 1% معنی دار است. اختلاف بین لاین های گندم و همچنین اثر متقابل لاین در شرایط آبیاری برای همه صفات مورد بررسی در سطح احتمال 1% معنی دار شد. در شرایط عادی، لاین های 95، 132 و 138 و در شرایط تنش لاین های 117، 128 و 149 از نظر بیشتر صفات موثر بر عملکرد جزو لاین های برتر بودند. تجزیه علیت بعد از تجزیه رگرسیون گام به گام، نشان داد در شرایط عادی ارتفاع بوته، طول پدانکل، تعداد دانه در سنبله، عملکرد کاه، تعداد سنبله بارور و طول ریشه و در شرایط تنش کم آبی تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، تعداد سنله بارور، طول ریشه و وزن ریشه از اجزای موثر بر عملکرد دانه هستند. تجزیه خوشه ای بر اساس کلیه صفات و با داده های استاندارد شده و به روش ward، لاین ها را برای شرایط عادی در سه خوشه و برای شرایط تنش در دو خوشه گروه بندی کرد. در شرایط عادی لاین های گروه سوم و در شرایط تنش لاین های گروه دوم از نظر عملکرد دانه برتر بودند. در ارزیابی لاین ها بر اساس معیارهای مقاومت به خشکی با توجه به اکثر شاخص های مورد بررسی، لاین های 128، 124، 132، 155، 156 و 165 به عنوان متحمل ترین و لاین های 89 و 60 به عنوان حساس ترین لاین ها شناسایی شدند.